Şema Terapi

Şema Terapisi, erken çocukluk döneminde gelişen ve bireyin yaşamı boyunca olumsuz etkiler yaratan derin psikolojik kalıpları, yani "şemaları" değiştirmeye yönelik bir psikoterapi yöntemidir. Jeffrey Young tarafından geliştirilen bu terapi, özellikle klasik bilişsel davranışçı terapilere yanıt vermeyen, uzun süreli ve derin psikolojik sorunları olan kişiler için kullanılır. Şema terapisi, erken dönemde yaşanan olumsuz deneyimlerin, yetişkinlikte nasıl kalıcı düşünce ve davranış kalıplarına dönüştüğünü anlamaya ve bunları dönüştürmeye odaklanır.

Şema Nedir?
Şemalar, çocukluk ve ergenlik döneminde yaşanan olumsuz deneyimler, ihmal, travma veya yetersiz duygusal ihtiyaçların karşılanmaması sonucunda gelişen bilişsel, duygusal ve davranışsal kalıplardır. Bu şemalar, bireyin kendisi ve başkaları hakkında olumsuz inançlar geliştirmesine neden olabilir. Şema Terapisinin Temel Kavramları:
1. Temel Duygusal İhtiyaçlar: Sevgi, güven, kabul görme, bağımsızlık, kendini ifade edebilme gibi duygusal ihtiyaçlar çocuklukta karşılanmazsa olumsuz şemalar gelişir.
2. Şema Alanları: Şema terapisi 18 ana şema ve 5 şema alanı tanımlar. Bunlar arasında terk edilme, duygusal yoksunluk, başarısızlık, haklılık gibi konular yer alır.
3. Modlar: Kişinin o anki psikolojik durumu veya ruh hali anlamına gelir. Modlar, çocuk modları, başa çıkma modları, eleştirel ebeveyn modları ve sağlıklı yetişkin modu gibi kategorilere ayrılır.
4. Başa Çıkma Stratejileri: Kişiler, olumsuz şemalarla baş etmek için farklı başa çıkma stratejileri geliştirirler (örneğin, kaçınma, aşırı telafi veya teslim olma).

Şema Terapisi Yöntemleri:
● Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Olumsuz inançları ve düşünce kalıplarını fark etmek ve bunları değiştirmek.
● Duygusal İşleme: Bireyin olumsuz duygusal deneyimlerini yeniden işleyerek bu deneyimlere dair farkındalık kazanmasını sağlamak.
● Deneyimsel Teknikler: Geçmişteki travmatik veya olumsuz deneyimlerin yeniden gözden geçirilmesi ve bu deneyimlerle daha sağlıklı başa çıkma yollarının geliştirilmesi.

Hangi Durumlarda Kullanılır?
● Kişilik bozuklukları (özellikle borderline ve narsisistik kişilik bozuklukları)
● Kronik depresyon
● Anksiyetebozuklukları
● Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
● İlişki sorunları
● Bağımlılıklar
Şema terapisi, bireyin çocukluk dönemindeki köklerine inerek, bu dönemde oluşmuş olumsuz kalıpları fark etmeye ve sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmeye yönelik bir tedavi sürecidir.

Şema Terapisinin Temel İlkeleri:
● Erken Maladaptif Şemalar: Bireylerin çocukluk döneminde yaşadıkları olumsuz deneyimler sonucunda geliştirdikleri uyumsuz düşünce ve davranış kalıplarıdır. Bu şemalar, kişinin kendisini, diğerlerini ve dünyayı algılama biçimini etkiler.
● Şema Alanları: Şema terapisi, 18 uyumsuz şemayı beş temel alanda sınıflandırır:
1. Ayrılma ve Dışlanma (Reddedilme) Alanı
2. Zedelenmiş Özgürlük (Bozulmuş Özerklik ve İş Yapma Becerisi) Alanı
3. Zedelenmiş/Zayıf Sınırlar Alanı
4. Başkaları Yönelimlilik Alanı
5. Aşırı Duyarlılık ve Baskılama Alanı
● Başa Çıkma Biçimleri: Bireyler, şemalarıyla başa çıkmak için çeşitli yöntemler geliştirebilirler. Şema terapisi, bu başa çıkma biçimlerini uyumsuz olarak değerlendirir ve daha sağlıklı alternatifler geliştirmeyi hedefler. Şema Terapisinin Amaçları:
● Şemaların Belirlenmesi: Bireyin sahip olduğu uyumsuz şemaların tespit edilmesi.
● Şemaların Değiştirilmesi: Bu şemaların daha sağlıklı ve uyumlu düşünce kalıplarıyla değiştirilmesi.
● Duygusal İhtiyaçların Karşılanması: Bireyin temel duygusal ihtiyaçlarını tanıması ve bunları karşılamanın sağlıklı yollarını öğrenmesi.
Şema terapisi, özellikle kişilik bozuklukları, kronik depresyon, anksiyete, yeme bozuklukları ve madde kullanımı gibi sorunların tedavisinde etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır